Rzym

(162 -styczeń2009)

Papieskie wypowiedzi

Marcin Staniewski

O ile Państwo Watykańskie ze względu na swoje rozmiary ma znikome znaczenie polityczne, o tyle władza papieska nad Kościołem dotyczy ogromnej liczby ludzi, nie tylko katolików

 

O Stolicy Apostolskiej czasem mówi się, że jest ostatnią monarchią absolutną na świecie. Pełnię władzy ma w niej biskup Rzymu, który jest zarazem zwierzchnikiem całego Kościoła katolickiego. Przy tym o ile Państwo Watykańskie ze względu na swoje rozmiary ma znikome znaczenie polityczne, o tyle władza papieska nad Kościołem dotyczy bezpośrednio i pośrednio ogromnej liczby ludzi, nie tylko katolików. Wierzymy, że władza ta została zlecona papieżom przez samego Jezusa i że w szczególny sposób w jej sprawowaniu towarzyszy jej działanie Ducha Świętego.

Poniżej wymienione są rodzaje wypowiedzi papieskich stosowane współcześnie. Wyróżnia się je ze względu na formę wypowiedzi, okoliczności powstania i zasięg spraw lub osób, których dotyczą. W każdej z tych form biskup Rzymu może zaznaczyć, że jest to oficjalna wykładnia wiary lub moralności, łac. ex cathedra i taka wypowiedź staje się dogmatem wiary katolickiej, czyli częścią tego, w co wierzymy. Warto jednak zaznaczyć, że oficjalne wypowiedzi dogmatyczne pojawiają się w nauczaniu papieskim bardzo rzadko.

W zestawieniu pominięto dokumenty soborowe, których autorem jest również papież, ale w łączności z całym kolegium biskupim, czyli ze wszystkimi biskupami na świecie. Tu też warto zauważyć, że formalnie biskup Rzymu ma władzę zwierzchnią nad soborem - dokument soboru jest ważny od momentu podpisania go przez papieża.

Konstytucje Apostolskie - dokumenty wprowadzające nowy ład na jakimś odcinku życia Kościoła ściśle regulowanym przez prawo kościelne.

Bulle - uroczyste dokumenty ogłaszające decyzje najwyższej wagi dla życia Kościoła. Do takich należą m.in. kanonizacje osób uprzednio beatyfikowanych, ustanawianie i rozgraniczanie prowincji kościelnych, inauguracje kościelnych jubileuszy.

Brewe papieskie - zarządzenia związane z udzielanymi przez papieża przywilejami i godnościami.

Adhortacje Apostolskie - pisma wewnątrzkościelne, zawierające elementy wykładu nauki Kościoła, nie traktujące jednak wykładu jako celu samego w sobie, lecz jako środek do poprawy jakiegoś odcinka życia kościelnego.

Posynodalne Adhortacje Apostolskie - adhortacje przygotowane jako dokumenty końcowe synodu biskupów przy Stolicy Apostolskiej (istnieje od 1967 roku), wydawane przez papieża.

Encykliki - dokumenty będące reakcją i zwróceniem uwagi Stolicy Apostolskiej na jakiś palący problem wewnątrzkościelny lub wykraczający poza Kościół, lecz z nim związany. Adresowane są często do całego świata, czasem jednak, w istotnych sprawach wiary, wystosowywane do biskupów Kościoła katolickiego.

Listy Apostolskie - dokumenty, które dotyczą zagadnień nie mniej istotnych od omawianych w encyklikach, lecz węższych tematycznie. Drugą różnicą jest to, że listy apostolskie dotyczą najczęściej spraw uprzednio przez adresatów rozpoznanych jako dla nich ważne i doniosłe.

„Motu proprio” - nie jest to rodzaj, lecz forma, w jakiej wydawany jest jakiś dokument. Oznacza „ruch własny” (motus proprium) papieża. Stosując ten termin w nazwie np. Listu Apostolskiego Stolica Apostolska chce podkreślić, że nie był on sprowokowany koniecznością inną, niż własna wola i inicjatywa autora listu.

Orędzia papieskie - dokumenty poruszające istotne tematy nauczania, wystosowywane z okazji ważnych, z reguły cyklicznych wydarzeń.

Audiencje - zbiór tekstów wygłaszanych na urzędowych spotkaniach z wiernymi lub gośćmi Stolicy Apostolskiej, zawierają także cykle wykładów teologicznych, poświęconych pojedynczym tematom.

Przemówienia papieskie - publiczne wystąpienia papieża przy różnych okazjach, poza cyklem cotygodniowych audiencji generalnych.

Listy - publicznie ogłaszane i przeróżnie adresowane bezpośrednie pisma papieża, w których kontaktuje się z konkretnymi, często imiennie wskazanymi osobami, także grupami osób lub grupami wiekowymi i zawodowymi w kwestiach dla nich istotnych.

Homilie papieskie - wystąpienia należące do porządku liturgicznego nabożeństw i mszy odprawianych publicznie przez papieża, zawierają istotne elementy nauczania skierowanego do wiernych, powiązane ściśle z odczytywanymi w trakcie obrzędów tekstami Pisma Świętego.

Słowa na „Angelus” i „Regina coeli” - wystąpienia publiczne wskazujące najczęściej na pilne lub aktualne i ważne sprawy bieżące, zawierające komentarze, oceny, apele i wezwania wyrażane po publicznym odprawieniu tradycyjnej modlitwy południowej „Anioł Pański” (w okresie paschalnym „Wesel się Królowo...”).

W praktyce kościelnej największe znaczenie mają encykliki, które pokazują jakby „program” papieża w danym zakresie tematycznym. Dotyczą z reguły całego Kościoła, a często również ludzi formalnie nie związanych z Kościołem katolickim. Zwykle są najszerzej komentowane i w zbiorach dokumentów zajmują pierwszy rozdział(y). Natomiast konstytucje, bulle i brewe to bardziej dokumenty administracyjne. Warto też zauważyć, że papież nie jest ograniczony przedstawionymi formami, nie ma jakiejś „ustawy zasadniczej”, która by go co do formy czy treści ograniczała. Jednak dla porządku, dla lepszego odbioru przez wiernych nie zdarza się wykraczanie poza przyjęte formy wypowiedzi.