Modlitwa

(140 -listopad -grudzień2005)

Wysławiajmy Pana

Magdalena Olejniczak

Jak modlić się liturgią godzin

W myśl Kodeksu Prawa Kanonicznego „Kościół, wypełniając kapłańskie zadanie Chrystusa sprawuje liturgię godzin, w której słuchając Boga przemawiającego do swego ludu i wspominając tajemnicę zbawienia, wysławia bez przerwy Boga śpiewem i modlitwą oraz prosi o zbawienie całego świata” (KPK 1173).

Brewiarz podzielony jest na 8 poszczególnych godzin modlitewnych, składających się ze stałych elementów. (Wszystkie wyjątki, jak również wskazówki dotyczące odmawiana, są opisane kolorem czerwonym w brewiarzu). Nie wszystkie części oficjum brewiarzowego mają to samo znaczenie. Jego główną część stanowi Jutrznia i Nieszpory, którym należy się szczególna uwaga i wyróżnienie nawet w sposobie odmawiania (np.: śpiew).
Należy również pamiętać, że „przy sprawowaniu liturgii godzin należy wedle możliwości przestrzegać właściwego czasu każdej z godzin: (KPK 1175).
Pierwszą godzina brewiarzową powinno być Wezwanie (Invitatiorium).

Wezwanie

Stanowi zaproszenie do wysławiania Boga modlitwą.
Składa się z następujących elementów:

wersetu rozpoczynającego modlitwę

  • „Panie, otwórz wargi moje.
    A usta moje będą głosić chwałę Twoją”.
    (w momencie wypowiadania tych słów wykonuje się znak krzyża na wargach)
  • psalmu 95 z antyfoną
    Psalm 95 można zastąpić psalmem 24, 67 lub 100. Wówczas, jeśli któryś z tych psalmów występuje w jakiejś z poszczególnych godzin modlitewnych danego dnia, zamiast niego odmawia się psalm 95.
    W okresie zwykłym w dniu powszednie zaleca się w I tygodniu odmawiać psalm 95, w II tygodniu psalm 100, w III tygodniu psalm 24, w IV tygodniu psalm 67.
    Antyfonę powtarza się po każdej strofie psalmu (wyjątek stanowi modlitwa odmawiana indywidualnie, gdzie wystarczy odmówić antyfonę na początku i na końcu psalmu).

Wezwanie poprzedza modlitwę brewiarza, którą może być: godzina czytań lub jutrznia, wszystkie inne godziny modlitewne poprzedza werset:
„Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu.
Panie, pospiesz ku ratunkowi memu.
Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętem,
Jak była na początku, teraz i zawsze,
I na wieki wieków. Amen. Alleluja.”
(alleluja nie występuje w okresie Wielkiego Postu, a na słowa: Boże, wejrzyj...— wykonuje się znak krzyża)

Należy zachować pozycję stojącą podczas całego Wezwania.

Jutrznia

Odprawia się ją w godzinach rannych. Ma na celu uświęcenie początku dnia, a człowiek modli się o błogosławieństwo Boga na cały dzień.
W tych godzinach Kościół ma wspominać zmartwychwstanie Chrystusa.
Składa się z:

  • wezwania względnie wersetu: Boże, wejrzyj...
  • hymnu
    Przeznaczony jest do wielbienia Boga i umieszczony jest na początku każdej godziny kanonicznej. Stanowi element, który prócz antyfon jest najbardziej dopasowany do obchodów, roku liturgicznego i poszczególnych godzin.
    Każdy hymn kończy się doksologią, czyli modlitwą wielbiącą Boga Trójjedynego.
    (w czasie hymnu należy zachować postawę stojącą)
  • psalmodii złożonej z dwóch psalmów przedzielonych pieśnią starotestamentową.
    Pierwszy psalm przystosowany jest do godziny porannej, drugi ma charakter pochwalny.
    Psalmy osoba wierząca odmawia nie tylko we własnym imieniu, ale w imieniu całego Kościoła. Nie mają więc takiego znaczenia jej aktualne odczucia i stan ducha, zgodnie ze słowami apostoła z listu do Rzymian 12,15 „Weselcie się z tymi, którzy się weselą. Płaczcie z tymi, którzy płaczą.” Liturgia godzin nie dopuszcza własnego doboru psalmów.
    Psalmy ze względu na swój rodzaj literacki powinny być śpiewane lub recytowane. Ogólne Wprowadzenie do Liturgii Godzin (OWLG) mówi o zachowaniu charakteru muzycznego również wtedy, gdy odmawia się je pojedynczo, a nawet po cichu (OWLG 103).
    Po odmówieniu każdego psalmu dodaje się: Chwała Ojcu…
    „Podczas odmawiania psalmów oraz innych pieśni stoi się lub siedzi, zależnie od przyjętego zwyczaju” (OWLG 265).
    Antyfony maja służyć łatwiejszemu zrozumieniu rodzaju literackiego, pozwalają skupić uwagę na modlitwie czyniąc ja bardziej osobistą.
    Antyfony dopasowane są do tematu danego tekstu, roku liturgicznego, oraz godziny brewiarzowej. Szczegóły dotyczące ich doboru podaje brewiarz.
    W okresie zwykłym i gdy odmawia się brewiarz bez śpiewu można antyfony zastąpić sentencjami umieszczonymi pod nagłówkami psalmów (OWLG 113).
  • krótkiego czytania z krótkim responsorium.
    Czytanie jest odpowiednio dobrane do dnia, okresu liturgicznego lub święta. Nie stosuje się wstępu ani zakończenia, czytany jest wyłącznie tekst Pisma Świętego.
    Responsorium jest ściśle związane z czytaniem i stanowi modlitewną odpowiedź na usłyszane Słowo biblijne.
    Gdy jutrznia odmawiana jest wspólnie, może być dłuższe czytanie z krótką homilią.
    Zachowuje się postawę siedzącą.
  • Pieśni Zachariasza (Benedictus) z antyfoną (odpowiednią do dnia i okresu liturgicznego)
    „Pieśni z Ewangelii: Błogosławiony Pan, Bóg Izraela, Wielbi dusza moja Pana oraz Teraz, o Panie, mają być otaczane taką samą czcią i godnością, z jaką słuchamy słów Ewangelii” (OWLG 138). Obowiązuje w czasie ich odmawiania postawa stojąca, a na początku wykonuje się znak krzyża. Śpiewa się je lub recytuje.
  • próśb (precesów) z modlitwą Ojcze nasz… (bez Amen na końcu)
    Mają one charakter polecenia Bogu rozpoczynającego się dnia.
    W Liturgii Godzin modlitwy prośby uwzględniają wszystkie potrzeby Kościoła.
    Ojcze nasz umieszczone dwa razy w brewiarzu oraz odmawianie w czasie Eucharystii stanowi powrót do zwyczaju odmawiania tej modlitwy trzy razy w ciągu dnia.
  • modlitwy końcowej, bez wezwania Módlmy się, z długim zakończeniem.
    Zamyka ona każdą godzinę kanoniczną
    wersetu końcowego, który przy odmawianiu indywidualnym brzmi:
    „Niech nas Bóg błogosławi, broni od wszelkiego zła i doprowadzi do życia wiecznego. Amen”
    Przy odmawianiu wspólnym pod przewodnictwem kapłana lub diakona na końcu następuje błogosławieństwo.
    Podczas próśb, Ojcze nasz i modlitwy końcowej, obowiązuje postawa stojąca.

Modlitwa w ciągu dnia

Są to modlitwy: przedpołudniowa, południowa i popołudniowa, składające się z tych samych elementów. Ta część liturgii godzin ma pomóc człowiekowi w nieustannym trwaniu na modlitwie blisko Boga.
Składa się z:

  • wersetu: Boże wejrzyj…
  • hymnu odpowiadającemu porze dnia
  • psalmodii złożonej z 3 psalmów z antyfonami
  • krótkiego czytania z wersetem
    Werset ma na celu przeniknięcie duszy człowieka. Służyć głębszym rozważaniom treści tekstu.
  • modlitwy końcowej poprzedzonej wezwaniem Módlmy się, z krótkim zakończeniem.

Nieszpory

Odmawia się w porze wieczornej. Głównym celem tej godziny jest dziękczynienie Bogu za cały dzień. W tych godzinach Kościół ma wspominać Ostatnią Wieczerzę, mękę i śmierć Pana Jezusa.
Nieszpory mają strukturę podobną do jutrzni, zasady odmawiania obu tych godzin są w znacznej mierze podobne.
Nieszpory składają się z:

  • wersetu: Boże wejrzyj…
  • hymnu dopasowanego do roku liturgicznego.
  • psalmodii złożonej z 2 psalmów i kantyku nowotestamentowego z antyfonami.
  • Kantyku Najświętszej Maryi Panny (Magnificat) z antyfoną
  • próśb z modlitwą Ojcze nasz ... (bez Amen na końcu)
    Prośby mają w odróżnieniu do tych z Jutrzni mają bardziej charakter wstawienniczy
  • modlitwy końcowej, bez wezwania Módlmy się, z długim zakończeniem
  • wersetu końcowego (tak jak przy odmawianiu jutrzni)

Godzina czytań

Nie jest związana z żadną porą dnia i można ją odmawiać o każdej porze.
OWLG mówi jednak o tym iż rzeczą chwalebna jest odmawianie tej części oficjum w godzinach nocnych, nawiązując tym samym do zwyczaju czuwań nocnych, z których ta godzina się wywodzi.
Składa się z:

  • wezwania względnie wersetu: Boże, wejrzyj…
  • hymnu dopasowanego do roku liturgicznego.
  • psalmodii złożonej z trzech psalmów z antyfonami
  • wersetu, który dodatkowo stanowi przejście z psalmodii do czytań.
  • czytania I — biblijnego z responsorium
  • czytania II —  patrystycznego (z Ojców Kościoła) lub z innych autorów kościelnych albo hagiograficznego (o świętych) z responsorium
  • W uroczystości, święta i niedziele za wyjątkiem niedziel Wielkiego Postu odmawia się: Ciebie, Boże, chwalimy lub w wersji ludowej Ciebie, Boga, wysławiamy
  • Modlitwy końcowej, poprzedzonej wezwaniem Módlmy się, z długim zakończeniem

Kompleta

Jest ostatnią modlitwą odmawianą tuż przed snem.
Teksty biblijne mają pobudzić człowieka do składania nadziej w Bogu.
Składa się z:

  • wersetu: Boże wejrzyj…
  • zalecany jest rachunek sumienia
  • hymnu dopasowanego do pory dnia i okresu liturgicznego
  • psalmodii złożonej z jednego psalmu lub dwóch (tzw. psalmodia krótka)
  • krótkiego czytania z responsorium
  • Kantyku Symeona z antyfona
  • modlitwy końcowej
  • formuły błogosławieństwa końcowego:
    „Noc spokojną i śmierć szczęśliwą niech nam da Bóg wszechmogący, Ojciec, i Syn, i Duch Święty. Amen”

Oficjum brewiarzowe kończy odmówiona antyfona do Najświętszej Maryi Panny. W okresie wielkanocnym zawsze jest to Królowo niebios.